rang xôi vò

bữa lửng giữa sáng và trưa: xôi vò rang

(1)

Xôi vò Mẹ làm đặc biệt ngon.

Nhiều năm trước, khi hai cụ già còn chưa chuyển về Bắc Ninh, có bữa một cô hàng xóm qua chơi, trúng điểm thời gian Mẹ đang trộn đỗ cho món xôi vò.

Cô hàng xóm này gốc Chàng Sơn, nhìn bà cụ già làm xôi thì bảo, phải thế mới gọi là xôi vò.

Cái sự phải thế này thích kể dài thì thành dài, mà thích vắn tắt thì thành vắn tắt. Đối với tôi, ngoài các chuẩn gạo ngon, đỗ ngon - túm lại là khâu nguyên liệu, thì tối quan trọng cho việc làm món xôi này là dứt khoát phải đồ xôi hai lượt và dứt khoát không được thiếu mỡ gà. 

Món Mẹ làm hạt xôi đảm bảo ôm ấp vừa đủ đỗ/đậu giã mịn mà lại vẫn độc lập tự do hạt nào ra hạt nấy, mà như người ta vẫn nói là đảm bảo độ tơi. Thìa xôi đưa vôi miệng, chậm rãi thưởng thức, có dẻo của nếp, có bùi của đậu đỗ, có thơm của mỡ gà. 

Mà xôi này ăn không, ngon. Ăn kèm thức mặn, tỷ như giò chả hay thịt gà chi chi trong mâm cỗ, ngon. Và ăn cùng chè - được nấu từ bột sắn dây điểm đỗ đồ nguyên hạt - cũng ngon.

Bình thường, tôi hẳn sẽ nghĩ, xôi đã dính chấp mỡ gà thì sao lại hảo kết duyên với đồ ngọt như bát chè kia. Ấy thế mà hạp. Thanh mượt của chè kèm dẻo thơm của xôi, món kết hợp này ăn vào dịp thu thực thú vị.

(2)

Tôi không hảo ăn mấy món làm từ [gạo] nếp.

Nhưng cũng vẫn tôi đây vẫn có ngoại lệ, đó là món Mẹ làm con gái nếu không phải là đặc biệt thích thú thì cũng là ăn chơi tích cực, ăn chơi vui sướng.

Xôi vò mỗi dịp con về thăm Bố Mẹ, nếu bà cụ già có làm đãi con gái út là TL và kêu tôi ăn thì tôi sẽ bày ra cái bộ dạng, để sau ạ. Nhưng đến lúc quay về Hà Nội, các con luôn nhớ thủ một hộp quà xôi mang cùng làn rau củ về lại thành phố.

(3)

Xôi mới làm đầu ngày trong bếp nhà quê lem nhem dính nhọ nồi của Mẹ đến cuối ngày được chúng tôi mang về lại Hà Nội, cứ thế ăn đảm bảo vẫn ngon mềm tươi mới.

Xôi trong hộp đặt trong tủ mát sang ngày hôm sau, muốn ăn ngon thì tôi có một cách làm và ăn quái đản. Đó là rang xôi.

Rang đây không phải là lửa lớn, chảo gang và tay vá hay đũa đảo cật lực. Rang xôi vò theo lối của tôi là bắc cái chảo đặt lên bếp ở lửa trung bình, đợi thiệt nóng thì cho lượng xôi vừa đủ ăn vô. Mức nhiệt được chỉnh về nhỏ nhất, đãi đều xôi trong chảo, đậy cái vung và thong thả cứ dăm bảy phút thì đảo một lượt. Nước bốc hơi bám vung chảo được gạt gẩy bỏ đi. Nhiều lượt mở vung, đảo xôi, đậy vung... sau khoảng hai chục phút hoặc có khi là nửa giờ đồng hồ, thế là có món xôi vò rang thoạt nghe đanh chắc nhưng rất mau trong khoang miệng, các nụ vị giác gặp lại cảm giác quen thuộc của thảo thơm mềm mượt đúng chất xôi vò.

* Ghi thêm: Rang xôi ở nhiệt thấp thì xôi mềm như vậy; còn bữa nào thô lỗ thích làm khác đi, tôi có thể để lửa lớn, lúc đó món xôi rang lại đem tới cảm giác nhắc nhớ bạn cốm thu :-)

* Note đính chính (bỏ "hành hương") nhân đọc lại 5/2024: tôi "bé cái nhầm", xôi vò không có hành hương :-)