ngũ huân - ngũ vị tân: 5 kiêng kị trong bếp chay phật giáo

(1)

Bà con theo đạo Bụt và ăn chay vì/trên cơ sở đức tin tôn giáo không dùng ngũ huân / ngũ vị tân, tức 5 loại rau củ gia vị họ nhà hành gồm:

- cách thông ~ hành
- từ thông ~ hẹ
- đại toán ~ tỏi
- lan thông ~ kiệu
- hưng cừ ~ tương tự củ nén

(2)

Lần đầu nghe mấy từ này, nhất là ngũ vị tân, tôi ú a ú ớ. Sau nghe mãi thành quen tai. Nhưng hiểu được đến căn cơ, cốt tuỷ cái lý lẽ của/cho sự kiêng kị này thì vẫn cứ coi là lờ mờ. Cho tới giờ, cái sự biết nông cạn của tôi dừng ở hai điểm giải thích:

- tu Phật hướng tới giảm dục, mà các bạn gia vị kia đều có năng lực kích thích mạnh nên cần tránh
- xơi các bạn ý thì hiện tướng trên thân - mồ hôi, hơi thở - rất chi là đậm đà, ảnh hưởng đến sự thiền định, đến quá trình đọc kinh, quấy nhiễu cả tâm trí bản thân lẫn những đồng tu bên cạnh mình - đặc biệt ở xứ nóng ẩm, nên càng cần phải tránh

(3)

Về mặt chữ, tên gọi, có chút phong phú và cả xê dịch như thế này:

- ngũ tân ~ wǔ xīn ~ five spices ~ cinq épices
- ngũ huân ~ wǔ hūn ~ gokun (Nhật) ~ five acrid and strong-smelling vegetables / five pungent vegetables ~ cinq légumes âcres et à forte odeur

(4)

Biết đại khái là vậy, nhưng đến cái đoạn chi tiết hình ảnh và gọi tên trong mỗi không gian bếp, đôi khi có vài gợn nhỏ của sự lúng túng.

Ví dụ, không ít người Việt tự xưng Phật tử tu tại gia cứ ngày một và ngày rằm nghiêm cẩn nấu và ăn chay. Khi đó trong bếp họ dứt khoát tránh xa hành lá xanh và dùng boa-rô, tức tỏi tây, để thay thế cho hành. Thế nhưng leeks - tức tỏi tây - góp mặt trong danh mục chữ Anh của 5 món rau củ kiêng kị đối với bà con ăn chay tu Thiền, Phật, Đạo chi chi [green onions ~ chives ~ garlic ~ onions ~ leeks]. Thế thì là sao?

(5)

Theo S. H. Lorna Wong I., trong The Unfolding Truth of Man and the Universe, tác hại của ngũ tân cụ thể như sau:

- Hành củ (onions) tán nguyên khí của yếu tố Kim, hại phổi
- Tỏi (garlic) tán nguyên khí của yếu tố Hoả, hại tim
- Tỏi tây (leeks) tán nguyên khí của yếu tố Địa, hại tỳ
- Hẹ (chives) tán nguyên khí của yếu tố Mộc, hại gan
- Hành lá (green onions) tán nguyên khí của yếu tố Thuỷ, hại thận

Note ghi lại chơi chơi vậy. Lúc nào rảnh rỗi mò mẫm tiếp xem sao :-)))

kiêng kị Chinese leek cây to hơn cây hành lá chút rồi
thì sang cây leek - tỏi tây "tây" to bự có phải tránh không?

đây tỏi trong ngũ huân

loạng quạng lưu được cái hình này từ mạng nhện
song lại quên không ghi nguồn
đúng sai thế nào tuỳ ý người, coi như là một thông tin để biết