Thứ Sáu, 21 tháng 11, 2025

tương thịt "tam quốc": sả thơm bếp nhà gặp cay sắc tương đậu biện cùng ngọt bùi tương miso

(1)

Tương thịt phong cách bác nông dân Quế Lâm, tôi thích. Thịt chưng mắm, từ mắm ruốc qua mắm tép tới thậm chí là mắm tôm Bắc, tôi cũng thích. 

Nhưng có hai vấn đề to ở đây. 

Với món chưng bếp Hoa, đậm đà và hăng cay vốn dễ thương gặp phải mụ ăn tham không biết thương cái dạ là tôi tôi đây bỗng tràn ngập nguy cơ. Thay vì nhón một thìa nhỏ thức mặn này để ăn kèm cơm hay bún mỳ chi chi, tôi nhiều khi cứ thế mà ôm cái bát nhỏ... ăn vã. Để xong rồi thì miệng sưng, lưỡi rát và tự trách mình ngu. 

Với món chưng kiểu bếp Việt, bếp nhà, vấn đề chủ yếu nằm ở mùi vị trong quá trình nấu nướng. Không có gì liên quan đến bạn đánh chén của tôi ở đây, vì nếu có làm món thì tôi chắc chắn sẽ chọn thời gian ông lão vắng nhà để mà mần. Vấn đề nằm ở chính bản thân tôi. Có lẽ do những biến đổi của cơ thể, đối với tôi, mùi mắm trong hũ rất ôkê-la bỗng trở thành "ngợp" khi ở trong chảo dầu. Hứa hẹn ăn ngon không còn đủ sức thuyết phục khi tôi phóng tưởng hình ảnh bản thân ở trong  một kết giới mùi và hương mắm đặc quánh. 

Hôm nay, tôi đã tìm ra giải pháp thuận và vui cả đôi đường, từ hoan hỉ miệng ăn qua nhẹ nhõm đứng bếp. Công thức tương thịt này ngoài sả và nước mắm rất chi là Việt Nam dụng thêm bạn tương đậu biện Tứ Xuyên và bạn tương miso bếp Nhật. Kết hợp này vừa bắt nguồn từ cái tính điên điên thích nghịch trong bếp của tôi, vừa là do tôi học được khi xem một một video hướng dẫn làm món ruốc chay sả ớt. 

(2)

- Thịt heo xay (từ thịt sườn cốt-lết hài hoà nạc và mỡ)
- Hành hương bằm
- Tỏi bằm
- Sả bằm
- Ớt tươi thái lát
- Nước mắm
- Xíu muối và xíu đường
- Tương đậu biện (loại bỏ hạt đậu rồi dùng nĩa dằm nhuyễn)
- Tương miso
- Rượu Thiệu Hưng

(3)

Chảo dầu nóng, phi dậy thơm hành hương và tỏi rồi nhanh tay gạn lấy các vụn hành tỏi ra khỏi chảo. Vẫn chảo đó xào sả, với thật nhiều kiên nhẫn. Trông chừng sả thơm và mềm như ý thì cho ớt vô, đảo vài lượt trước khi lấy hỗn hợp sả - ớt ra tô ở cùng với hành và tỏi phi lúc trước.

Tuỳ lượng dầu dính chảo mà có thể bổ túc thêm xíu dầu ăn trước khi xào/rang thịt. Để bếp ở lửa lớn và đảo mau tay, coi sắc hồng của các vụn thịt trong chảo bắt đầu biến mất từ từ thì vẩy mau xíu rượu nấu Thiệu Hưng rồi chỉnh lửa về mức trên trung bình. Lần lượt nêm đường và mắm cốt, đảo thịt vài lượt rồi sau đó là tương miso cùng tương đậu biện.  

Sau vài phút, đảm bảo thịt bắt săn và ngấm thơm đậm mắm cũng như cay bùi của hai loại tương thì cho các gia vị phi thơm lúc trước (hành-tỏi-sả-ớt) quay trở lại chảo, rang/xào tiếp ở lửa lớn một hai phút là có thể tắt bếp.

bún xào nấm đùi gà không nêm gia vị
vì sau đó có tương thịt ăn kèm
(4)

Món tôi làm hôm nay mang trong nó chút tinh thần tranh thủ và tận dụng.

Chuyện là tôi mua 2 nhánh sả với mục đích chính là bao nem lụi gà. Thịt không có nhiều, nem bao lèo khèo mấy cây, sả thừa thì tính làm món chi chi cho đỡ phí.

Lại nữa, coi mấy video bếp chay chuyên đề ruốc sả, tôi thấy thành phần nguyên liệu có mắm ruốc chay - mắm đậu. Đặc biệt là thấy cả một chị người Việt sống ở Nhật dùng cả tương miso khi làm mắm ruốc sả chay. Từ đó mà ra ý tưởng kết hợp tương Tàu và tương Nhật. 

Có một điều đặc biệt trong lần thử nghiệm bếp núc này là tôi không động đến một mảy tiêu. Và tôi thấy rất ổn!

(5)

Nếu được yêu cầu mô tả ngắn gọn nhất có thể về món tương thịt mà tôi gọi vui là "tam quốc" này thì tôi hẳn sẽ dừng lại ở hài hoà vừa vặn, cho cả vị và cho cả hương.

Tôi không lo bị "ngợp" bởi nồng nàn hương mắm quê hương. Tuyệt hơn nữa là món cho tôi cảm giác về một phức hợp vị, từ cay hương đặc trưng của sả và ớt qua cay náo ồn ào của tương đậu biện Tứ Xuyên đến ngọt bùi chậm rãi của tương miso.

Thứ Tư, 19 tháng 11, 2025

củ cải om bếp hoa - red braised daikon

Tôi thực hiện lời hứa với bản thân, đi tìm một công thức xứng tầm giá trị của các nàng tiên củ cải.

Trừ việc loạng choạng nhớ quên thế nào mà bỏ qua bạn dầu hào, tôi làm đúng đến gần như là từng li lai công thức gốc của Lucas Sin - All about chinese red braise / Why it works trên trang mạng nổi tiếng Food52. 

Tôi thấy mình có chút tâm thần khi bỏ ra cả một buổi tối ngâm cứu công thức và ngày hôm sau là nửa sau buổi sáng để làm món với nhõn một khoanh củ cải. Nhưng điều này thực đáng. Miếng củ cải thành phẩm ngon khủng khiếp. Và thêm nữa là tôi hiểu ra được vài cái của việc bếp núc, từ kỹ thuật xử lý rau củ tới trật tự các gia vị tạo hương vô chảo dầu phi.

Đích tới trong hành trình du ký củ cải của tôi: Sudachi | Japanese Recipes | Yuto Omura: Perfect daikon steak that melts in your mouth.

nguyên liệu làm món: nhõn một khoanh củ cải, em đây là tiên

trật tự phi thơm gia vị lấy hương: gừng - hành - tỏi - xuyên tiêu
(tôi quá tay dầu, khi gia vị dậy hương rồi thì chắt bớt dầu khỏi chảo)

người ta xốt phủ củ cải, tôi đây có món xúp-xốt-củ-cải

đại để trình bày món củ cải một khoanh của tôi là thế này :-)

tô rỗng = tôi hoan hỉ

Note nhỏ ghi lại cho lần làm sau:

- Chọn và xử lý củ cải nguyên liệu: củ cải càng tươi mới càng tốt / gọt vỏ kỹ (dày) / cắt miếng sao cho bằng nhau / lẹm mép tròn ở hai đầu của miếng củ cải / khía nhẹ hai đường cắt nhau tạo thành hình chữ thập ở hai mặt tròn của miếng củ cải.

- Om - tẩy: xếp củ cải vô nồi với nhúm nhỏ gạo (nếu thích có thể thêm vài hạt muồi) rồi chêm nước ngập và đun tới sôi; liền sau đó chỉnh lửa liu riu và nấu thêm chừng 30 phút trước khi lấy ra để ráo.

-  Gia vị phi hương tạo vị theo trật tự vô chảo dầu: gừng đập dập - tỏi đập dập - dọc thân trắng hành tươi xắt đoạn (có thể dùng hành hương) - xuyên tiêu; chú ý để lửa bếp trên trung bình, kiên nhẫn chờ tới khi các thức trong chảo dậy hương rõ ràng và bắt sắc sém vàng.

- Nguyên liệu / gia vị cho nước kho theo tỷ lệ tương ứng 2-2-2-2-1: nước tương thường - hắc xì dầu - nước tương chấm - dầu hào - đường.

- Chế nước kho và thời gian om: sau khi các gia vị phi dậy thơm, chêm nước  cùng các loại nước tương, dầu hào và đường, căn lượng sao để có thể ngập miếng củ cải; cho củ cải vô nồi khi nước om sôi, đợi nồi sôi trở lại thì chỉnh lửa về liu riu và om trong nửa giờ; lấy củ cải ra để ráo khi hết cữ thời gian này.

- Chế xốt phủ củ cải: lọc nước kho rồi cho phần nước kho đã lọc này vô trở lại nồi chảo (đã tráng qua để không dính vụn gia vị) đun tới sôi; hỗn hợp tinh bột pha nước được chuẩn bị từ trước giờ được chêm từ từ vô nồi, đặng sao được kết cấu xốt ưng ý; ngay khi tắt bếp thì bổ túc một hai giọt dầu cho nước xốt này (tôi dùng luôn dầu phi lúc trước).

- Trình bày: dội nước xốt phủ các miếng củ cải, điệu đà thì trang trí vài vụn hành lá xanh.

Thứ Ba, 18 tháng 11, 2025

still life - trống rỗng là tự do

Đi gặp ông vặn răng, được cho một túi giấy trong đó có mấy món chăm sóc răng miệng. Cái túi đó được giữ lại, just in case, vì biết đâu mình sớm có chuyến đi nghỉ vài ngày.

Hệ thống vòi phun nước tự động cho vườn rau và vườn hoa được lắp xong, những món cũ hay dư lẽ ra cần được cho ngay vào các túi rác theo phân loại. Nhưng không, hai cái gioăng nối được giữ lại, just in case, cho một dự án thủ công vui vẻ mà cụ thể là gì thì mình chưa kịp nghĩ ra.

Rồi chi chi nữa, nào là các quai túi giấy chờ gom đu đủ thì sẽ đan một miếng lót; một miếng nhỏ vải thun thực tiện để lau các mép nhỏ xung quanh bồn rửa bát; mấy bao giấy khử trùng cá nhân chờ được xếp vô hộp dành riêng cho chúng; hộp đồ khâu mini lẽ ra phải ở trong giỏ lớn chuyên cho tiết mục khâu khâu vá vá...

Tất cả, chúng nằm lăn lóc, lộn xộn trong cái giỏ. Từ nhiều tháng nay!

Hôm nay, vì cần xử lý cái quần mặc nhà bị tuột chỉ mà tôi rờ tới cái giỏ.

Sau vài động tác, giờ tôi nhìn cái giỏ trống rỗng. Và thấy mình tự do!


Thứ Hai, 17 tháng 11, 2025

có gì trong chén: một tô mỳ trà xanh nhật bản

Japanese green tea noodles nhãn bình dân J-Basket mua ở tiệm Á bên Groton giá mắc hơn so với siêu thị Á to ở thành phố lớn hay các kênh bán hàng trên mạng nhện song vẫn là chấp nhận được trong hoàn cảnh người đi chợ tôi đây sống ở vùng sâu vùng xa nơi thực phẩm Á không phải dễ chạm trong tầm tay, còn mua qua mạng thì lại không bao giờ đặt khối lượng lớn.

Tôi luộc một tay mỳ ở nước sôi lửa lớn trong 6 phút (gợi ý trên bao bì là khoảng 5 phút). Mỳ lấy ra khỏi chảo luộc được xối nước lạnh rồi lật trong vá sao cho thật ráo. Xóc các sợi mỳ với vài giọt dầu mè.

Phần xương của mấy miếng sườn cốt-lết được ninh liu riu nhiều giờ. Tạo vị chỉ có muối, hành tây, gừng, chút bột rong biển (thay cho đường) và xiu xíu bột nêm gà (mà tôi tin là làm cho nước dùng được nấu từ nguồn nước tự nhiên trên núi cao trở nên "mềm" hơn).

Rau gia vị đang sẵn trong bếp nhà rừng có một nắm cần tây thu hoạch từ nhà biển và một bó hành lá xanh trang trại đắt hơn vàng mua ở Guido's. Tôi muốn dùng cả hai bạn này cho bữa trưa mỳ trà xanh hôm nay.

Thịt sườn được xay/bằm, ướp với muối, tiêu và bột rong biển, để nghỉ ngơi trong tủ lạnh vài giờ cho ngấm. Chảo láng xíu dầu, phi dậy hương hỗn hợp bằm hành và tỏi rồi cho thịt vào làm món thịt bằm rang. Trong quá trình này, dùng cái vá gỗ dằm thịt trong chảo để tránh bị vón thành tảng lớn, nêm chút nước tương và bổ túc cả một ít nước dùng vô để thịt không bị khô. Kiên nhẫn đợi cho tới khi được các vụn thịt khô săn bên ngoài mà khi nếm thì lại thật là mềm. Trước khi tắt lửa bếp chừng đôi phút, thả vô chảo mấy cọng mùi tây đập dập, và nếu thích thì có thể rắc vài vụn tiêu xay cho thêm cay thêm hương!

Bày thêm cho tô mỳ có trứng luộc, hành tây thái lát mỏng và hành lá xắt nhỏ. Lại có bên cạnh một chén nhỏ nước chấm/xốt được pha từ nước tương + ponzu sauce + gừng bào + dầu mè để tuỳ người ăn có thể thêm vô tô mỳ. 

Đơm mỳ vô tô. Một góc tô đón tiếp các bạn vụn thịt dính cọng cần tây. Góc khác có hành. Chan nước dùng nóng dzãy lên. Đặt vô trứng gà luộc. Và... đương nhiên là đánh chén rồi 🍜

Tôi rất thích cảm giác này, cảm giác của người nấu món tuỳ hứng nhưng đồng thời biết hài lòng với hoàn cảnh cụ thể. Làm một tô mỳ (trộn) đúng kiểu Nhật là một ý rất hay. Nhưng nhìn phải nhìn trái, với những gì đang có thì tại sao không cái việc mình nấu và ăn các sợi mỳ trà xanh theo kiểu của riêng mình :-)

green tea noodles với nhãn ghi làm từ bột mỳ và kiều mạch

Chủ Nhật, 16 tháng 11, 2025

cuộc sống đắt đỏ: tiên củ cải

Ông lão nhà ta có việc xuống núi, tôi thấy vậy thì nói ông mua củ cải. Ý tưởng tôi có trong đầu lúc đó là làm lại món củ cải ngâm dầu hoặc ngâm dấm mới học được. Cả cuối chiều loay hoay dọn dẹp trong bếp, tôi cứ chốc lát lại thấy các bạn củ cải khoẻ khoắn tươi vui kích cỡ bắp tay người lớn nhảy nhót trước mắt mình. Rồi tôi thấy tiếp nào hũ to lọ nhỏ món củ cải thành phẩm với tô cháo trắng lấp ló đằng sau.

Đến cuối ngày thì những mong đợi, những dự phóng ngắn ngủi đó vỡ vụn. Tôi thấy ở đáy túi giấy đi chợ mà bạn đánh chén mang về ba bé củ cải cỡ trứng gà trứng vịt mũm ma mũm mĩm và đầy vẻ vô tội.

Tôi vừa định mở miệng trách bạn đời thi ông nhanh hơn tôi, thì thào, hơn 5 đồng đấy. Dù đã quen với việc mỗi lần lên núi mà phải đi chợ thì từ Guido's qua Woodlife đến Farmer's Market, chúng tôi không thiếu dịp cùng nhất trí cao độ rằng thì là mà cứ như bị highway robbery ý nhể  nhưng lần này tôi vẫn choáng. Choáng xong thì tôi chuyển sang nhớ nhung các bạn củ cải to lực lưỡng ở cửa tiệm Á bên Groton, tiền bỏ ra cho ba em bé organic và vỗ ngực tự hào chúng em đây là locally grown gần đủ để tôi vác hai thanh niên củ cải xuất xứ thùng hàng to đến cả trăm ký.

Giờ tôi đang nghiêm túc suy nghĩ sẽ làm món gì cho xứng tầm giá trị của ba nàng tiên củ cải này :-)))

ba cô tiên củ cải trong cái vỏ hộp chè sen 100g xuất xứ Việt Nam

Thứ Năm, 13 tháng 11, 2025

khi một ông mỹ nghe chuyện về việt nam và bắt đầu thắc mắc

(1)

Tôi làm bún thang phiên bản "rút gọn" và "xuyên tạc". 

Gật gà gật gù một mụ tự nấu tự khen. Lại gật gà gật gù một ông Tây lơ mơ bếp Việt bảo ăn ngon ra phết. Một bữa đánh chén cả nhà vui.

Xong bữa, tôi rất ra vẻ ta đây biết nhiều hiểu rộng, giải thích cho ông lão nhà ta sự tích bún thang Hà Nội, về tài tình của các cụ nhà ta xưa khi xử lý leftovers.

Nghe xong câu chuyện của tôi, bạn đánh chén hỏi, thế sau Tết khối nhà vẫn còn bánh chưng mà tại sao người ta không cho bánh chưng vào bún thang

Thôi, chúng mình nói chuyện khác!

(2)

Con gái gọi điện về Bắc Ninh, trò chuyện với ông cụ già mắt mờ tai kém. 

Con nói như hét, kiên nhẫn lặp lại lời mỗi khi Bố hỏi, con nói gì (?). Cuộc trò chuyện có thể chậm nhưng thông tin chẳng vì thế mà thiếu hụt. 

Hôm nay con gái biết lý do Mẹ vắng nhà là vì đi dự võ lâm đại hội Ngày hội Toàn dân của làng, hay theo ngôn từ chính thống là của thôn. Hoạt động có văn hoá văn nghệ, có phát biểu của cấp trên, và đặc biệt là có ăn cỗ.

Bạn đời ngồi cạnh tôi hóng hớt nghe chuyện, thắc mắc tại sao chỉ có bà cụ già đi ăn cỗ. Lời giải thích tôi nhận được từ Bố chẳng khác nào chuyện con tằm nhả tơ... phú ông cháy áo, khái lược lại là mỗi người tham dự chỉ góp có 20 ngàn đồng, chi phí làm cỗ như vậy chủ yếu là lấy từ quỹ của làng cũng như đóng góp của các Mạnh thường quân nhân dịp này. Làng có trên dưới 200 hộ gia đình, sân đình dù có rộng mấy cũng không thể dung nổi toàn thể dân làng, chưa kể một bầu đoàn thê tử quan khách, rồi quan trọng nhất là bà con ý tứ chuyện tiền nong nên nhất trí cao độ mỗi gia đình chỉ đi một người đại diện. 

Tôi nghe đến đây coi như đủ minh bạch. Nhưng ông lão nhà ta sau cuộc điện thoại của tôi liền mang cái vẻ mặt phi thường nghiêm túc mà quay sang thắc mắc, đã là ngày hội solidarity thì ắt tất cả mọi người phải đi ăn cỗ chớ.

Tôi chịu thua ông!

* Chuyện kể từ Mẹ ngày hôm sau: Chính xác tiền góp cỗ của nhân dân là 30 ngàn đồng/người, thôn chi thêm 70 ngàn đồng/người. Thôn nghèo, bà con giữ ý, thế nên mỗi nhà cử một đại diện là đúng rồi còn gì :-)

có gì trong chén: củ cải tươi tẩy đường, ngâm dấm và nước tương thơm hương

Món được làm sau khi tôi tham khảo video của Bé Heo Family Cuộc sống Đài Loan - Không cần phơi nắng / Củ cải ngâm xì dầu giòn sần sật, ăn kèm món gì cũng ngon, một chủ bếp có khuôn mặt lúc nào cũng tươi, nói năng cũng như làm bếp theo lối duyên thầm, chân chất, mộc mạc chứ không phải kiểu mở miệng thánh thót vị ngôn tình, động tác bếp núc như của nàng thơ lần đầu tay dao tay chảo và căn bếp thì long lanh, bóng lộn như ảnh chụp trong tạp chí phong cách sống dành cho đàn bà hiện đại. 

Món tôi làm có chút điều chỉnh nhỏ theo công thức gốc: thay dấm đen bằng dấm gạo; bổ túc thêm xíu hắc xì dầu và xuyên tiêu.

- Củ cải rửa sạch, giữ nguyên vỏ, bổ dọc thân củ thành hai phần rồi thái lát, xóc với đường và để sang bên chừng nửa giờ. Sau đó, rửa sạch và nhẹ tay bóp thật ráo.

- Nước ngâm củ cải có dấm gạo + nước tương + đường theo tỷ lệ tương đương 3 - 1 - 1.5. Ngoài ra, nêm vô nước xốt này chút hắc xì dầu lấy màu và dầu mè. 

- Nguyên liệu / gia vị khô gồm: ớt khô, lá nguyệt quế, hoa hồi, quế, tỏi và xuyên tiêu.

Cho củ cải vô thố lớn, rải các nguyên liệu / gia vị khô lên rồi sau đó là nước ngâm. Trộn đều tay. Cầu kỳ (và nếu là làm lượng lớn) thì cho vô keo và nén. Tôi làm lượng nhỏ nên để nguyên trong một thố nhỏ đậy nắp kín và bảo quản trong tủ mát.

Món để sau một đêm ăn ngon. Còn sang hôm nay, sau hai ngày ngâm trong dấm và nước tương, các miếng củ cải giòn đanh, khe khẽ hăng, cay và tê nhờ kết hợp ớt-tỏi-quế-hồi-xuyên tiêu, vừa chạm tới độ đậm muối trên bức nền chủ vị là ngọt đường và dịu chua dấm gạo.

Tôi biết được mẹo tẩy củ cải bằng đường từ bạn nhỏ đến từ Quế Lâm nên đối với bước xử lý này của cô chủ bếp Bé Heo thì thấy hết sức bình thường. Nhưng khi thấy nguyên liệu / gia vị ngâm củ cải có quế, hồi và lá nguyệt quế thì tôi ngạc nhiên lắm. Sau tôi nghĩ, đã có các bạn này thì thêm tiêu xuyên hẳn là được, nhất là sau khi đã làm món củ cải khô ngâm dầu theo công thức của cô chủ bếp Mandy của Souped Up Recipes theo đó có dùng tới tiêu xuyên. Về vị củ cải ngâm dấm và nước tương này, tôi cảm thấy mình không sao có được một diễn tả trọn vẹn. Đại khái là món cho tôi một cảm giác rất chi là bếp Trung Hoa, nhưng nếu được hỏi cụ thể thế Chinese style nó là dư-nao (thế nào) thì tôi chịu :-)

củ cải tươi tẩy đường ngâm dấm và nước tương
thoảng cay ớt và tỏi, thơm hương quế, hồi cùng xuyên tiêu