cá ở xứ bắc kỳ xưa

Tôi hứa với em Thanh chủ tiệm Indigo sẽ chuyển phần tài liệu về nghề dệt xứ mình được viết bởi các cha cố và giới "phượt thủ" Phương Tây mấy trăm năm trước, nhưng lời hứa dài hơn bất cứ mảnh lanh se nào của phụ nữ Hmong, vì đến giờ cái phần tài liệu tôi tưởng chắc trong tay vẫn đang chơi trò trốn tìm đâu đó.

Trong lúc lục lọi máy tính, tôi thấy nhiều đoạn ngắn viết về khí hậu, thung thổ, sản vật đất nước mình xưa, rất thú vị.

Ví dụ, chuyện về con cá ở xứ Tunkin ngày trước:

Cá là một trong những nguồn thực phẩm chính của người dân xứ Tunkin. (...) Biển cả, sông suối, các con lạch và ngay cả mặt đất, do ngập nước hay do tưới tiêu, đem lại một bề mặt đánh bắt rộng lớn. Ở các tỉnh ven biển, số ngư dân ngang bằng với số nông dân, và nghệ thuật đánh bắt cá ở Tunkin thì không nơi nào có thể sánh được. Người ta biết rành rẽ về các loại cá đến từng chi tiết. Các giống cá được phân loại rất kỳ công; người ta nghiên cứu đặc tính của chúng, mức độ tinh khôn của chúng, các chứng bệnh của chúng, mùi vị hay dở của chúng; người ta phân biệt những sự thay đổi diễn ra theo tuổi, giới tính, khu vực, mùa, tháng, nhiệt độ, ngày, đêm, và ngay cả giờ cụ thể ban ngày hay ban đêm: sự hiểu biết về thói quen của chúng (...) quy định phương tiện đánh bắt chúng.

[Abbé Richard, Histoire naturelle, civile et politique du Tonkin, 1788]