lý thuyết bốn yếu tố, tứ đại và nhục thân

(1)

phân loại của Aristote

Trong triết Tây xưa có ông cụ Aristote nói về bốn yếu tố của/làm nên các thực thể sống (xương, thịt, sừng...) gồm: lửa, không khí, nước và đất. 

Cụ thể về các yếu tố thể dịch làm nên cơ thể người thì không thấy triết gia này nói tới.

Theo phân loại của Aristote, mỗi một trong số bốn yếu tố kể trên mang những đặc tính cụ thể:
- Lửa nóng và khô
- Không khí nóng và ẩm (giống như một dạng toả/bốc hơi)
- Nước lạnh và ẩm
- Đất lạnh và khô

(2)

Còn trong giảng dạy của đạo Bụt thì có khái niệm nhục thân, thân tứ đại. 

Trong đó, tứ đại chỉ bốn yếu tố: 

- địa - đất - đặc

- thuỷ - nước - lỏng

- hoả - lửa - sức nóng, nhiệt

- phong - gió - khí

Tứ đại hoà hợp thì con người cảm thấy khoẻ khoắn, không có chi để mà phàn nàn về cái nhục thân y mang vác.

Tứ đại bất hoà thì tất có tật ách bám đuổi - gọi là bệnh duyên.

Còn tứ đại hục hặc bất hợp tác rồi chuyển thành ly tan thì cũng là lúc con người tận số dương gian.

(3)

Tôi gõ note nhỏ này tức thì nhớ các bài tiểu luận của Bachelard. Tôi cũng mang máng nhớ những viết lách về mấy nghề thủ công từ luyện kim sang làm gốm với những mô tả tuyệt vời về sự liên kết, chuyển hoá giữa bốn yếu tố kể trên - không phải trong quan hệ với sự sống của con người mà là với quá trình sinh thành của đồ vật.

Tôi ngạc nhiên với chính bản thân về sự đọc lem nhem và ghi nhớ song song hai quan điểm Tây và Đông mà sao bao lâu nay lại không hề liên hệ chúng với nhau.

Và tôi cũng thật hiếu kỳ về triết lý đạo Bụt về nhục thân sau khi buồn rầu nhận thấy rằng mình chẳng biết quái gì về cái thân tứ đại rệu rã đang mang!